دکتر ایرج حق شناس

نحوه شروع و ادامه تغذیه کمکی:
1- تغذیه کمکی را با فرنی آرد برنج از هفته اول ماه هفتم شروع نموده و با رعایت نکات زیر طی 12ـ6 ماهگی به مرور گروههای مختلف غذایی را در رژیم او بگنجانید.
2- هرغذای کمکی رابرای شیرخوار از 2ـ1 قاشق مرباخوری شروع ودرطی7روزآن رابه4 تا 5 قاشق مرباخوری وروزی 3 مرتبه برسانید.
3- دقت کنیدکه شروع غذای کمکی جدیدبه معنی قطع غذاهای کمکی قبلی نیست بلکه برای متنوع ساختن تغذیه شیرخوارمیتوانید 2 یا 3 نوع ازغذاهای کمکی را که قبلاً نیز به شیرخوار داده اید تهیه کرده و در طول روز به او بدهید ولی ارزش سوپ از نظر غذایی بیشتر است.
4- رعایت بهداشت مواد غذایی و بهداشت فردی در تهیه غذا و تغذیه شیرخوار الزامی است.
5- همزمان با افزایش سن شیرخوار دفعات تغذیه تکمیلی را به روش زیر افزایش دهید.

غذاهای کمکی را به ترتیب زیر برای شیرخوار شروع کنید :
ماه هفتم :
هفته اول : فرنی آرد برنج
هفته دوم : فرنی حریره بادام
هفته سوم: پوره انواع سبزیها
ماه هشتم :
هفته اول: زرده تخم مرغ پخته رادرآب جوشیده سردشده یا شیرمادر حل کنیدو با قاشق به شیرخوار بدهید، ازیک قاشق چایخوری شروع و طی یک هفته تا ده روز به نصف زرده برسانید (تخم مرغ بایدبه مدت 5 دقیقه درآب بجوشدو به آب مقداری نمک اضافه شود که تخم مرغ نشکند).
هفته دوم : حبوبات سهل الهضم مثل (عدس و ماش)
هفته سوم : آبمیوه مثل لیمو شیرین و یا آب سیب از یک قاشق مرباخوری شروع تا به تدریج به 30 سی سی برسد (آبمیوه با فنجان یا قاشق به شیرخوار داده شود) ماست
هفته چهارم : تکه های کوچک نان ، برای تمرین جویدن
ماه نهم و دهم :
مصرف سایر حبوبات علاوه بر ماش و عدس ، کته نرم با گوشت ، تکه های کوچک سیب زمینی پخته ، میوه های پوست کنده و له شده مثل سیب
ماه یازدهم و دوازدهم :
تمامی غذاهائی که از ماه هفتم تا دهم به شیرخوار داده شده است.
از ماه دوازدهم به بعد
جایگزین نمودن تدریجی غذاهای مناسب موجود در سفره خانواده به جای غذاهای کمکی
روش تهیه غذاهای کمکی مورد نیاز شیرخوار:
1ـ فرنی آرد برنج مواد لازم :

آرد برنج یک قاشق غذاخوری سرپر شکر یک قاشق مرباخوری آب یک لیوان

روش تهیه : آرد برنج را در آب حل کنید و شکر را به آن اضافه کنید سپس آن را روی شعله ملایم گذاشته و به هم بزنید تا کمی از شیر مادر غلیظ تر شود، معمولاً بعد از جوش آمدن حدود 5 تا 10 دقیقه برای قوام آن کافی است
2ـ فرنی حریره بادام مواد لازم :

مغز بادام 3 عدد آرد برنج یک قاشق مرباخوری سرصاف شکر یک قاشق مرباخوری سرصاف آب نصف لیوان

روش تهیه : بادام را سه ساعت در آب جوش بخیسانید سپس پوست آن را جدا کرده و پودر کنید، پودر بادام را با آرد برنج و شکر مخلوط کرده ، روی حرارت ملایم گذاشته و آن را به هم بزنید تا به غلظت مناسب برسد. (با افزایش سن و تمایل شیرخوار به این غذا می توان تعداد بادام ها و سایر ترکیبات را اضافه نمود).
3ـ سوپ گوشت مواد لازم :

گوشت مرغ یا ماهیچه بدون چربی 60 تا 65 گرم سبزی مثل گشنیز، جعفری یا لوبیا سبز سه قاشق غذاخوری برنج یا ماکارونی یک قاشق غذاخوری پیاز کوچکیک چهارم قطعه کره یا روغن مایعنصف قاشق مرباخوری

روش تهیه : گوشت ماهیچه یا مرغ را با پیاز بپزید. پس از اینکه کمی گوشت پخت ، برنج یا ماکارونی را اضافه کنید و با حرارت ملایم بپزید، در انتها سبزی خرد شده را اضافه نمایید. وقتی کاملاً پخت آن را از روی حرارت بردارید و کره یا روغن مایع را به آن اضافه کنید.
4ـ کته ماهیچه مواد لازم :

ماهیچهیک تکه برنج یک استکان کوچک یا 4 قاشق غذاخوری روغن مایع یا کره یک قاشق مرباخوری پیاز کوچک یک چهارم قطعه

روش تهیه : ماهیچه را ریز کرده و با مقداری آب و پیاز به خوبی بپزید سپس برنج را به همراه روغن مایع یا کره به آن اضافه کنید تا به شکل کته نرم درآید ، آن را به همراه ماست به شیرخوار بدهید.
5ـ آش حبوبات مواد لازم :

جعفری، شوید (شود) گشنیز ریز شده یک قاشق غذاخوری لوبیا و عدس یک قاشق غذاخوری برنجیک قاشق غذاخوری گوشت چرخ کرده گوسفند 2ـ1 قاشق غذاخوری پیاز کوچکیک چهارم قطعه کره یا روغن مایعنصف قاشق مرباخوری

روش تهیه :
لوبیا و عدس را چند ساعت خیس کنید سپس با گوشت و پیاز خرد شده کاملاً بپزید پس از آن برنج را به حبوبات و گوشت اضافه کنید و سبزیجات شسته و خرد شده را نیز داخل آن بریزید تا بپزد. در انتها کره یا روغن مایع را نیز به آن اضافه کنید ، می توان به جای برنج ، گندم پرک به آن اضافه کرد. در صورت تمایل می توانید مقداری ماست نیز به غذا اضافه کنید.
توجه :
1ـ غذای سال اول شیرخوار شیرین ، ترش و ادویه دار نباشد.
2ـ باشروع تغذیه کمکی شیرخـواراحتیاج به آب جوشیده ســردشده دارد.روزهای اول کمتــرو به تدریج که غذا بیشترمی شود احتیاج زیادتر می شود.
3ـ به تدریج که غذای کمکی بیشتر می شود از دفعات شیر مادر بایستی کاسته شود.
از ماه 7 تا 10 مجموعاً پنج مرتبه شیر
از ماه 10 تا 12 مجموعاً چهار مرتبه شیر
از ماه 12 تا 24 مجموعاً سه مرتبه شیر
از دادن موز ، هویج ، شیر پاستوریزه ، خرما ، بیسکویت ، بستنی ، توت ، تمشک ، گیلاس ، آلبالو ، خربزه ، انگور و کیوی خودداری شود.
اقتباس از نشریه شماره 6 تغذیه تکمیلی مرکز بهداشت اصفهان